Sta op tegen de agro-business!
Iedereen heeft er genoeg van. Al meer dan een jaar zijn landbouwers in woede ontstoken. Verstikkende economische, wettelijke en administratieve beperkingen en de escalatie van de ecologische crisis zorgen ervoor dat ze nog amper van hun werk kunnen leven. Tegelijkertijd wordt kwalitatief gezond voedsel steeds duurder en minder toegankelijk door het toenemend aantal supermarkten en de snelle inflatie. Het is ook steeds moeilijker om te eten op een manier die geen schade toebrengt aan het onze ecosystemen. Het is een keuze die velen van ons niet kunnen of willen maken. Daarenboven zijn de arbeidsomstandigheden in de voedselsector alarmerend.
Dit alles terwijl de agrobusiness – de industrie die landbouwproducten produceert, verwerkt, verkoopt en verdeelt – enorme winsten boekt met de steun van onze regeringen. Als burgerbeweging voor sociale en ecologische rechtvaardigheid verheft Code Rouge/Rood hun stem naast die van boeren in een oproep tot actie.
Landbouw is altijd meer geweest dan voedselproductie. Boeren zorgen al eeuwenlang voor de complexe relaties tussen land, biodiversiteit, klimaat en samenleving. Ze hebben deze kennis van generatie op generatie doorgegeven. En toch hebben regeringen en bedrijven in de afgelopen 70 jaar, bedwelmd door de belofte van industrialisering en door de synthetische meststoffen, pesticiden, GGO’s en fossiel afhankelijke technologie die dit allemaal mogelijk maakt, systematisch geprobeerd om boeren opzij te schuiven. Na de voedseltekorten tijdens Tweede Wereldoorlog, wilden overheden de voedselproductie snel verhogen. Landbouw werd zo een business waarbij, concurrentie niet-duurzame praktijken in de hand werkt en boer na boer verstikt .
Concurrentie voedt corporaties. Boeren voeden mensen. Het is tijd voor actie. De agrobusiness maakt enorme winsten terwijl ze boeren, ecosystemen en mensen de dood injagen. Wij roepen op tot voedselsoevereiniteit, zodat boer en burger terug de macht krijgen over voedsel. Mensen hebben het recht op: “gezond en cultuursensitief voedsel geproduceerd op een sociaal rechtvaardige en ecologisch verantwoorde manier”, en om collectief “hun eigen beleid, strategieën en systemen voor voedselproductie, distributie en consumptie” te bepalen.
We weigeren mee te gaan in een narratief dat landbouw tegenover ecologische rechtvaardigheid plaatst. Politici installeerden deze scheiding om de winsten van multinationals te beschermen. We gingen in gesprek met boeren die aan het mobiliseren zijn. We spraken zowel met agro-ecologische als conventionele landbouwers alsook vakbonden en andere organisaties die het opnemen voor de rechten van boeren en arbeiders in de voedselsector. We hekelen de precaire omstandigheden waarin ze werken, in België, maar ook ik de rest van de wereld. We zijn verenigd in onze woede en in het geloof dat er alternatieven mogelijk zijn.
Code Rood roept op tot een massamobilisatie ter ondersteuning van de boeren, tegen de agrobusiness: bedrijven die de voedselprijzen beïnvloeden, schadelijke vrijhandelsakkoorden promoten, zoals EU-MERCOSUR en verantwoordelijk zijn voor talloze mensenrechten- en milieuschendingen. Voorlopig houden we het exacte doel nog geheim.
Agribusiness: hebzucht van bedrijven gevoed door de mythe van productiviteit
Agrobusiness is een overkoepelende term voor grootschalige landbouwproducenten, -verwerkers, -diensten en -handelaars die zich richten op winstmaximalisatie. Het zijn grote industriële landbouwbedrijven en leveranciers van zowel voedsel als non-food ( zoals chemicaliën, pesticiden, GGOs en biobrandstoffen).
Agrobusiness promoot actief concurrentie tussen boeren. In die race naar productiviteit worden ze aangemoedigd tot ongelimiteerde expansie, monoculturen en schadelijke praktijken zoals diepploegen en het gebruik van chemische pesticiden. Dit is nefast voor boer, bodem en biodiversiteit.
Bovendien zijn boeren extreem afhankelijk van supermarkten en grote voedselhandelaars. Die gebruiken hun marktaandeel om te lage prijzen op te leggen aan kleine en middelgrote producenten. Deze prijzen zijn vaak zo laag dat ze nauwelijks hun productiekosten dekken. Grote bedrijven bezitten zaden, kunstmest, pesticiden, machines, en kopen op grote schaal land aan oneerlijke prijzen. Dit geeft hen een enorme controle over de boeren die van al deze zaken afhankelijk zijn. Tegelijkertijd, dringen lobbygroepen van de agrobusiness aan op beleid dat de bedrijven nog meer macht geeft. Subsidies op basis van de grootte van de boerderij (zoals het CAP in Europa) of vrijhandelsakkoorden (zoals de EU-MERCOSUR deal) zorgen ervoor dat ze goedkoop, ongezond en niet-duurzaam voedsel kunnen importeren en de prijzen kunnen drukken, wat de bestaanszekerheid van de boeren in hier en over heel de wereld bedreigt.
Precaire werkomstandigheden in de agriclturele sector raken vooral de levens en de bestaanszekerheid van migranten, mensen zonder papieren en geracialiseerde mensen. Ze werken in grote agriculturele productiesites zonder, of met beperkte sociale zekerheid en kunnen amper leven van hun loon. Dit alles om de zakken van bazen en aandeelhouders van deze corporaties (zoals Colruyt, Lidl, Aldi, Delhaize,…) te vullen.
We moeten het huidige kapitalistische voedselsysteem afbreken om zo een nieuw sociaal en ecologisch alternatief opbouwen. Dat is enkel mogelijk vanuit een dekoloniaal perspectief. Op wereldschaal maakt agrobusiness winst door de hyperspecialisatie van regio’s, waardoor ongelijke wereldhandelspatronen ontstaan. Westerse landen houden zo het historische systeem van extractie van grondstoffen en arbeid van het Globale Zuiden in stand. Het meest recente voorbeeld hiervan is het EU-MERCOSUR handelsakkoord. Dit akkoord brengt Europese boeren in het gedrang door verhoogde competitie van importproducten die worden geproduceerd onder zwakkere ecologische- en arbeidsregulaties. Daarenboven, verhoogt het risico op ontbossing in de MERCOSUR landen, in het bijzonder in de Amazone. Bossen zullen worden gekapt voor de uitbreiding van landbouwgronden voor exportgoederen, wat zal bijdragen aan klimaatchaos en het verlies van biodiversiteit. Voedsel moet de lokale bevolking voeden, niet de megawinsten van bedrijven.
Voedselzekerheid vereist geen massaproductie. Wereldwijd verspillen we ongeveer één derde van al het geproduceerde voedsel. Slechts een kwart daarvan is genoeg om ervoor te zorgen dat geen mens op deze wereld nog honger moet leiden. We denken vaak dat de productiviteit omhoog moet om een waardig inkomen voor boeren te garanderen. Dit is in strijd met de reële gevolgen van overproductie. In realiteit leidt het tot een daling van de aankoopprijzen van producten, waardoor boeren, zeker de kleinere, steeds moeilijker rondkomen. Daarenboven heeft massaproductie ook nog heel wat andere negatieve effecten, zoals bodem en water vergiftiging en nefaste gezondheidseffecten. Hoewel we in België genoeg vruchtbare grond hebben om onze hele bevolking te voeden, leeft 5% van de bevolkingvan voedselhulp en leeft bijna 20% van de boeren onder de armoedegrens. België exporteert meer landbouwproducten dan het importeert. Waardoor de agrobusiness elk jaar miljoenen of zelfs miljarden euro’s verdient.
De focus op productiviteit leidt af van de grotere problemen: de oneerlijke verdeling van winst en de zorgwekkende achteruitgang van kleinschalige landbouw. Sinds 1980 is het aantal boerderijen afgenomen terwijl de bedrijven steeds groter zijn geworden. Dit is een menselijk en ecologisch drama. Er zijn extreem hoge zelfmoordcijfers onder boeren, ze verliezen familie en cultureel erfgoed, inclusief belangrijke kennis over lokale ecosystemen. De gemiddelde leeftijd van boeren is nu 55 jaar. Waarvan slechts een fractie in staat zal zijn om hun boerderijen door te geven aan hun kinderen – ofwel omdat ze schulden hebben, of omdat er geen interesse is om een beroep te doen waarvoor je zoveel moet ploeteren met zo weinig erkenning van de maatschappij. Naarmate landbezit geconcentreerd wordt en speculatie de prijzen opdrijft, is toegang tot land voor nieuwe boeren bijna onmogelijk. Om te overleven doen velen investeringen en gaan ze contracten aan die hen nog afhankelijker maken van bedrijven, banken en overheden.
Verzet tegen sociale en ecologische vernietiging
Een enorm deel van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen is afkomstig van de landbouw: 11% alleen al van de productie, en 30% als we het hele voedselsysteem meetellen (inclusief transport, transformatie, detailhandel, enz.). Maar wie is er echt verantwoordelijk?
De agrobusiness houdt een landbouwsysteem in stand dat gebaseerd is op het overmatig gebruik van natuurlijke grondstoffen en op energie intensieve chemicaliën en technologieën. Ze dwingen boeren tot overproductie van goedkoop voedsel, dat ongelooflijk hoge sociale, gezondheids- en milieukosten met zich meebrengt. Dit systeem heeft belangrijke koolstofputten vernietigd, zoals voedingsrijke bodems en bossen, wat op zijn beurt de klimaatchaos versterkt. Bovendien bevordert de agrobusiness een race naar hoogtechnologische oplossingen (drones, trackers, slimme tractoren) om de productie te verhogen. Deze technologieën zijn extreem duur, dwingen boeren om nog meer schulden te maken en versnellen de daling van het aantal boeren. Boeren zijn de eerstendie lijden onder de aanhoudende ecologische chaos. Ze worden geconfronteerd met waterschaarste, verlies van bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit, extreme weersomstandigheden, wisselende seizoenen en meer, die hun gewassen en dieren schaden. Aan de andere kant is er een belangrijke rol weggelegd voor duurzame kleinschalige en middelgrote landbouw en agro-ecologie om dit bloedbad te keren en ons allemaal een toekomst te geven. Het kan de biodiversiteit herstellen, broeikasgassen op natuurlijke wijze absorberen en de wereld voeden met gezond voedsel. We kunnen boeren niet in de steek laten. We moeten collectief strijden voor waardige inkomens, duurzame landbouwpraktijken en om de agrobusiness halt toe te roepen in de concentratie van landeigendom en vermogen.
Laten ons in opstand komen voor sociale en ecologische rechtvaardigheid en ons verenigen met boeren om een beter leven en een betere toekomst eisen.
Steun boeren in plaats van multinationals
We moeten agrobusiness ontmantelen om een échte blijvende verandering te bewerkstelligen richting ecologische landbouw en voedselsoevereiniteit. Dit wil zeggen dat we ons moeten richten op de infrastructuren en de instituties die dit systeem in stand houden. Een systeem dat niet zou bestaan zonder veevoederfabrieken, chemische fabrieken, industriële havens, een groot deel van het wegen- en kanalennetwerk, enz. We zijn op dit punt gekomen door beleid dat ongebreidelde groei en export bewerkstelligd om de accumulatie van kapitaal mogelijk te maken. Om deze systemen te veranderen is een revolutie nodig aangevuurd door arbeiders en boeren.
We geloven niet in de ‘democratie van de portemonee’ die de verantwoordelijkheid bij consumenten legt. Het antisociaal beleid dat onze nieuwe federale overheid aan ons wil opdringen zal enkel nog maar meer financiele stress met zich meebrengen en steeds meer mensen in de precariteit duwen. Dit toont ons opnieuw dat rechtvaardige, duurzame en gezonde keuzes maken onmogelijk is in een systeem dat van binnen verrot is.
Iedereen moet toegang hebben tot degelijk voedsel en een waardig loon. Dit is enkel mogelijk als we sociale voedselzekerheid installeren. In vele Europese landen waaronder België, pleiten boeren al jaren voor. Overheden hebben de plicht om waardige aankoopprijzen garanderen voor kwaliteitsvol voedsel dat zo lokaal mogelijk en in eerlijke omstandigheden geproduceerd is. Door de winstmarges van de verschillende actoren in de waardeketen te reguleren, kunnen ze ervoor zorgen dat gezond voedsel beschikbaar is voor iedereen. Dit zou ons in staat stellen om collectief te beslissen welk soort voedsel we willen eten en ervoor zorgen dat degenen die het produceren een waardig leven kunnen leiden. We eisen vandaag onze voedselsoevereiniteit opnieuw op!
In plaats van verstikt te worden door bureaucratie, moeten we boeren ondersteunen. Daarvoor moet de Common Agricultural Policies (CAP) worden hervormd: meer economische en technische steun voor kleinschalige landbouwers, meer steun voor agro-ecologische praktijken, meer diversificatie en plantenvariëteiten die passen bij de lokale omstandigheden.
We eisen van bedrijven die voedsel verwerken, verhandelen en verkopen:
- Ga voor een landbouwvisie die een eerlijk en leefbaar loon voor landbouwers garandeert, zodat landbouwers hun productiekosten en kunnen dekken in een werkweek van 38 uur.
- Stop met het importeren van voedsel dat onze gezondheid en ecosystemen schaadt.
- Respecteer de Verklaring van de Verenigde Naties over de Rechten van de Boeren (UNDROP) en stop met het schenden van de mensenrechten van arbeiders, boeren en inheemse gemeenschappen hier en in de rest van de wereld.
We eisen van de Belgische regeringen en de EU:
- Zeg vrijhandelsakkoorden, zoals EU-MERCOSUR, dat multinationals boven de bestaanszekerheid van boeren, onze gezondheid en ecosystemen plaatst, onmiddellijk op.
- Stop de speculatie op grondprijzen en geef nieuwe boeren toegang tot land.
- Steun de overdracht van boerderijen voor boeren die bijna met pensioen gaan en financier meer onderwijs over agro-ecologie en voedselsystemen.
- Verzeker sociale voedselzekerheid, zoals bepleit door het ‘Collective for SSA’, om het recht op gezond, eerlijk en duurzaam voedsel te garanderen.
- Verwelkom en regulariseer alle migranten om een einde te maken aan uitbuitende arbeidsomstandigheden, ook in boerderijen en de voedselsector.
- Verzeker degelijk nood- of compensatiefonds voor landbouwers die geconfronteerd worden door klimaatverandering.
- Neem veel ambitieuzere maatregelen om klimaatverandering en verlies van biodiversiteit te voorkomen, die de levensvatbaarheid van boerderijen bedreigen (zie onze eerdere eisen over de fossiele industrie ;))
Waarom directe actie?
Code Rood is een burgerlijke ongehoorzaamheidsbeweging die is opgericht door activisten en wordt ondersteund door verschillende organisaties en actiegroepen. We kiezen bewust voor burgerlijke ongehoorzaamheid als onze actiemethode. In een politiek systeem dat gedomineerd wordt door het imperatief van groei en elitebelangen zijn legale actiemethoden op zichzelf geen optie meer. Ze worden gecoöpteerd en verpletterd worden door oneerlijke machtsverhoudingen. Onze tegenstanders zijn goed georganiseerd, zeer goed gefinancierd en hebben toegang tot de media en de politieke macht. Daarom is het overtreden van de wet niet alleen een manier om gehoord te worden, maar ook een legitieme manier om de macht van het volk te laten gelden in een repressief kapitalistisch systeem.
De grote veranderingen in de geschiedenis zijn vaak het resultaat van massaal verzet. Van mensen die ervoor kiezen om zich te organiseren, om onrechtvaardige wetten te breken, om verandering te eisen en om de verandering die ze beogen zelf realiteit te maken. De landbouwstrijd heeft een rijke geschiedenis: Van de mobilisaties tegen CETA-TTIP die vanaf 2015 de straten vulden, tot de beweging van landloze arbeiders in Brazilië die tegen koloniale ongelijkheid streden, of die van de Larzac boeren die zich van 1971 tot 1981 verzetten tegen een militair kamp. Systemen staan niet in steen gebeiteld, ze worden gecreëerd en in stand gehouden. Met verbeeldingskracht, wilskracht en collectieve actie kunnen we de gevestigde machten opschudden en ons verzetten tegen schadelijke industrieën en systemen. Sta samen met ons op!